Alkiloaminy w kosmetykach

Alkiloaminy, czyli monoetanoloamina (etanoloamina), dietaloamina i trietaloamina (lub trolamina) są często stosowane w większości produktów kosmetycznych. Znajdziesz je m.in. w płynach do kąpieli, szamponach, mydłach, środkach do demakijażu,  kredkach do oczu, tuszach do rzęs, cieniach i różach, podkładach pod makijaż, perfumach, produktach do pielęgnacji włosów, farbach do włosów, produktach do golenia i filtrach przeciwsłonecznych. 

Czy triethanolamina, diethanolamina i monoethanolamina (TEA, DEA, MEA) są bezpiecznymi składnikami w kosmetykach?

Nie są. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem wymienia nitrozoaminy jako możliwe substancje rakotwórcze, a National Toxicology Program Report on Carcinogens wymiena  15 rakotwórczych nitrozoamin jako prawdopodobne czynniki rakotwórcze dla ludzi. Mogą podrażniać wrażliwą skórę ze względu na ich silną zasadowość i powodować alergiczne kontaktowe zapalenie skóry. 

TEA i DEA mogą podrażniać skórę i oczy, a to działanie wzrasta wraz ze wzrostem ich stężenia w kosmetyku. Badania na zwierzętach z MEA wskazują, że jest on drażniący zarówno dla skóry, jak i oczu. Im dłużej MEA pozostaje w kontakcie ze skórą, tym bardziej prawdopodobne jest wystąpienie reakcji skórnej. Dlatego MEA znajdziesz głównie w spłukiwanych produktach do włosów. DEA jest popularnym pianotwórczym składnikiem szamponów, utrzymuje też konsystencję balsamów i kremów. 

​​TEA, DEA i MEA są dopuszczone do stosowania jedynie w kosmetykach przeznaczonych do spłukania z powierzchni skóry. W produktach przeznaczonych do długotrwałego kontaktu ze skórą, stężenie etanoloamin nie powinno przekraczać 5%. MEA powinno być stosowany tylko w produktach spłukiwanych. W produktach nie należy stosować TEA i DEA razem z substancjami działającymi nitryzująco. 

O co chodzi?

W obecności czynników N-nitrozujących i DEA mogą powodować powstanie N-nitrozodietanoloaminy (NDEA), znanego czynnika rakotwórczego dla zwierząt, który jest powiązany z rozwojem raka żołądka, przełyku, raka wątroby i pęcherza. NDEA może też powstać po dłuższym okresie przechowywania kosmetyku z DEA w składzie, z powodu reakcji z innymi składnikami kosmetyku. Co więcej, nitrozodietanoloamina (NDEA) jest łatwo wchłaniana przez skórę.

Niestety w wielu kosmetykach wciąż wykrywa się rakotwórcze nitrozaminy. Wprawdzie stosowane w kosmetykach MEA i TEA muszą mieć czystość co najmniej 99%, przy maksymalnym stężeniu 0,5% drugorzędowych alkanoloamin, takich jak DEA, ale wciąż mogą w nich się tworzyć te niebezpieczne substancje. Zanieczyszczenie produktów kosmetycznych alkiloloaminami jest coraz większym problemem. Do tego dochodzi jeszcze możliwość nałożenia jeden po drugim kosmetyku z substancją nitrozującą i alkiloaminą, które mogą reagować bezpośrednio na skórze. Rakotwórcze nitrozaminy mogą też powstać po kontakcie DEA czy TEA z dwutlenkiem azotu – zanieczyszczeniem występującym w powietrzu. Dlatego nawet jeśli producent stosuje się do zaleceń i nie łączy alkiloamin ze środkami nitrozującymi, NDEA i tak mogą powstawać. Dlatego unikanie ich lub znaczne ograniczenie stosowania kosmetyków z nimi jest dobrym pomysłem. 

Źródła:

1. Final Report on the Safety Assessment of Triethanolamine, Diethanolamine, and Monoethanolamine; JOURNAL OF THE AMERICAN COLLEGE OF TOXICOLOGY Volume 2, Number 7, 1983 Mary Ann Liebert, Inc., Publishers
2. Safety Assessment of Triethanolamine and Triethanolamine-Containing Ingredients as Used in Cosmetics; Monice M. Fiume, Bart Heldreth, Wilma F. Bergfeld, Donald V. Belsito, Ronald A. Hill, Curtis D. Klaassen, Daniel Liebler, James G. Marks, Jr, Ronald C. Shank, Thomas J. Slaga, Paul W. Snyder, F. Alan Andersen; Volume: 32 issue: 3_suppl, page(s): 59S-83S
3. Simultaneous analysis of mono-, di-, and tri-ethanolamine in cosmetic products using liquid chromatography coupled tandem mass spectrometry; Kyong-Oh Shin & Yong-Moon Lee; Archives of Pharmacal Research volume 39, pages 66–72(2016)