Mikroplastik w kosmetykach. Dlaczego jest szkodliwy i jak go rozpoznać w składzie kosmetyku?

Plastik i mikroplastik zanieczyszczający środowisko to ostatnio bardzo modne (i słusznie) tematy. Powiem Wam jednak szczerze: myślałam, że problem plastiku w kosmetykach ogranicza się głównie do stosowania mikrogranulek w peelingach itp. I że poza mikroplastikiem i graulkami, inne formy plastiku to bardzo marginalny dodatek do kosmetyków.

Pisałam o innych formach plastiku tutaj. Fragment tekstu:

Plastik występujący w kosmetykach to nie tylko “stałe cząstki z tworzywa sztucznego”, takie jak polietylen (PE) w peelingach jako mikroplastik. Ta definicja nie uwzględnia innych substancji, jak np. syntetyczne polimery, które nadal są chętnie używane przez producentów kosmetyków konwencjonalnych. Dlatego warto wybierać kosmetyki naturalne wolne od produktów ropopochodnych, do których zaliczane są syntetyczne polimery. 

Tymczasem tak nie jest. Po przeczytaniu wykładu dr hab. Beaty Grobelnej “Mikroplastiki w kosmetykach – surowce zastępcze” sprawdziłam jak często substancje typu Polyethylene pojawiają się w składach. Wniosek? Zdecydowanie zbyt często 🙁 I jeszcze w tym miejscu dodam, że po tym wszystkim co się mówi o plastiku w oceanie, polskie marki które chcą uchodzić za “zielone” stosują plastik w peelingach. Mam tu na myśli m.in. Ziaja*, Bielenda, Farmona, AA, Barwa (nawet Tołpa nie stroni od innych form plastiku…). Kiedy w końcu przestaniemy się peelingować plastikiem???

*Sprostowanie Ziaja: ” uprzejmie informuję, iż jesteśmy jedną z pierwszych firm, która wymieniła poliethylen na biodegradowalne substancje ścierne w kosmetykach pelingujących. Od 2016 zaczęliśmy eliminację poliethylenu w naszych peelingach i zastosowaliśmy przyjazną dla środowiska alternatywę. Pracujemy obecnie m.in. na celulozie, łupinach orzecha. Biodegradowalne alternatywy mają bardzo zbliżony efekt peelingu i są delikatne oraz bezpieczne dla skóry. ‘

Coraz większa świadomość

Na szczęście jako konsumenci jesteśmy coraz bardziej świadomi tego, co przemysł (w tym kosmetyczny) robi z naszą planetą. Możemy na to reagować tu i teraz wybierając kosmetyki wolne od plastiku. Naszą bronią jest wiedza o tym, jak czytać INCI i jakich substancji szukać w składzie. Mówiąc o plastiku w kosmetykach, z czym dokładnie będziemy walczyć?

Mikroplastik

Mikroplastik jest niczym innym, jak drobno zmielonym plastikiem. Cząsteczki mikroplastiku mają mniej niż 5 milimetrów średnicy. W kosmetykach używany jest jako substancja złuszczająca (peelingi). Może też być substancją zagęszczającą i filmotwórczą. Można go wtedy spotkać w pastach do zębów, szamponach i mydłach. Mikroplastik z tych kosmetyków dostaje się w dużych ilościach do ścieków, gdyż są zmywalne.

Zagrożenie dla środowiska

Mikroplastik z kosmetyków staje się zagrożeniem dla środowiska w przypadku nieefektywnych systemów oczyszczania ścieków (lub w przypadku ich braku). Wtedy trafia on do ekosystemów wodnych ( i morskich), gdzie powoduje zagrożenie dla roślin i zwierząt. 

Polimery o dużej gęstości opadają na dno zbiorników wodnych, gdzie są akumulowane przez zamieszkujące dno bezkręgowce i inne organizmy żywe. Mikroplastik o niskiej gęstości unosi się na powierzchni wody, gdzie żyje zooplankton i mniejsze ryby. Zooplankton jest z kolei pożywieniem dla innych gatunków zwierząt wodnych. 

Jak rozpoznać mikroplastik?

W Polsce nie ma konieczności oznakowania kosmetyków zawierających mikroplastik. Dlatego jedynym sposobem jest analiza składu INCI i omijanie kosmetyków, które zawierają szkodliwe dla środowiska polimery syntetyczne. 

Tabela na podstawie: Mikroplastiki w kosmetykach – surowce zastępcze dr hab. Beata Grobelna, prof. UG Pracownia Chemii i Analityki Kosmetyków, Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, Wita Stwosza 63, 80-309 Gdańsk

Polietylen (PE) – zmienia konsystencję kosmetyku, powoduje wzrost lepkości fazy olejowej. PE wykorzystywany jest  jako środek ścierny w peelingach. Nie jest biodegradowalny. 

Polipropylen – również używany jest jako substancja ścierna, głównie w pastach do zębów i peelingach. Wpływa na konsystencję kosmetyku i zwiększa jego objętość.

Politereftalan etylenu (PET) – polimer termoplastyczny, który charakteryzuje się dużą twardością oraz sztywnością. Ze względu na te właściwości jest dopuszczony do kontaktu z produktami spożywczymi. Używa się go do produkcji opakowań. Stanowi również składnik lakierów do paznokci.

Polimery i kopolimery akrylowe – to największa grupa polimerów syntetycznych, które można znaleźć w produktach kosmetycznych. W kosmetykach pełnią funkcję stabilizatora, który zapobiega ich rozwarstwieniu. Powodują też wzrost lepkości. Ze względu na właściwości filmotwórcze wykorzystywane są w kosmetykach do pielęgnacji włosów (kondycjonują i utrwalają fryzurę). Wykorzystywane są również do kapsułkowania substancji aktywnych w otoczce polimerowej.

Poliuretan – to substancja utrwalająca fryzurę  poprzez tworzenie na powierzchni włosów hydrofobowego filmu.

Poliestry – to stabilizatory emulsji, emolienty, regulatory lepkości. Są również składnikami pigmentów używanych do produkcji kosmetyków kolorowych.

Poliamidy (Nylon-12, Nylon-6) – ze względu na właściwości ślizgowe oraz odporność chemiczną znalazły zastosowanie w kosmetykach. Dodatek poliamidu do kosmetyku powoduje lepsze rozprowadzenie kosmetyku na skórze oraz zapobiega jego rolowaniu. Ponadto matuje skórę. Polyquaternium-7 – kopolimer wykorzystywany jest do produkcji kosmetyków do pielęgnacji włosów i skóry. Ma właściwości zmiękczające, antystatyczne oraz prostujące włosy. 

Listę producentów i kosmetyków zawierających w składzie plastik znajdziesz tutaj: https://ekoagora.pl/pfb/lista-kosmetykow/ 

Jak podaje Ekoagora: “Znaleziono 1099 produktów, które zawierały plastik w swoim składzie, aż 58 firm wykorzystuje do produkcji swoich kosmetyków plastik.  Jedynie naturalne kosmetyki są wolne od mikroplastiku.” 

P.S. Jeśli nie chcesz wertować listy kosmetyków, możesz skorzystać np. ze strony Wizaż i wpisać w wyszukiwarce nazwę kosmetyku, który chcesz sprawdzić. Jeśli szukany kosmetyk jest w bazie serwisu, prawdopodobnie będzie tak też informacja o składzie (poszukaj dokładnie). Sprawdź, czy dany kosmetyk zawiera wymienione w tym tekście substancje. 

Kierunek zmian

Holandia jako pierwsza podjęła się wycofania mikroplastiku z kosmetyków, i to już w 2012 r. Po tym, jak USA zdecydowały o wprowadzeniu w 2017 r. zakazu sprzedaży kosmetyków zawierających mikrocząsteczki plastiku, podobną decyzję podjął rząd Wielkiej Brytanii. W Unii Europejskiej takiego zakazu jak dotąd nie ma, ale stowarzyszenie Cosmetics Europe (CE) w 2015 r. opublikowało zalecenie branżowe dotyczące wycofania mikroplastików z kosmetyków spłukiwanych do 2020 r. Miejmy nadzieję że tak się stanie.

Źródła: 

1. Mikroplastiki w kosmetykach – surowce zastępcze dr hab. Beata Grobelna, prof. UG Pracownia Chemii i Analityki Kosmetyków, Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, Wita Stwosza 63, 80-309 Gdańsk
2. Pomorska Platforma Komunikacji Społecznej https://ekoagora.pl/pfb/lista-kosmetykow/
3. Kwartalnik chemiczny, Mikroplastiki – mały wielki problem https://kwartalnikchemiczny.pl/index.php?option=com_k2&view=item&id=141:mikroplastiki-maly-wielki-problem